Quantcast
Channel: The Yiddish Daily Forward – Blogs – All
Viewing all 767 articles
Browse latest View live

ווידעאָ: חיים גראַדע רעדט וועגן דער ייִדישער ליטעראַטור

$
0
0

לכּבֿוד דעם דערשינען פֿון ד׳׳ר יחיאל שיינטוכס לענגערן פֿאָרשאַרטיקל וועגן חיים גראַדעשטעלן מיר צו אַ פֿילם פֿון אַ רעדע וואָס גראַדע האָט געהאַלטן וועגן דער ייִדישער ליטעראַטור. די רעדע האָט ד׳׳ר שיינטוך ציטירט אין זײַן אַרטיקל.

ווי אַ סטיפּענדיאַט בײַם „ייִדישן ביכער־צענטער‟ האָב איך אָנגעפֿירט מיט דער דיגיטאַליזאַציע פֿון טויזנטער שעהען רעפֿעראַטן, וועלכע באַרימטע ייִדישע שרײַבער האָבן געהאַלטן בײַ דער „ייִדישער פֿאָלקס־ביבליאָטעק אין מאָנטרעאָל‟ במשך פֿון די יאָרן 1953 און 2005. צווישן די הונדערטער רעדנער זענען אפֿשר די בעסטע פֿון זיי די ווילנער שרײַבער אַבֿרהם סוצקעווער און חיים גראַדע. (וועגן אַ רעקאָרדירונג פֿון סוצקעווער האָב איך שוין געשריבן.

להיפּוך צו סוצקעווער, וואָס האָט גערעדט, צום־ווייניקסטן, זעקס מאָל צווישן 1959 און 1989, איז חיים גראַדע אויפֿגעטראָטן ווי אַ רעדנער אין מאָנטרעאָל בלויז צוויי מאָל, אין דעצעמבער 1958 און אין דעצעמבער 1969. די פֿולע רעקאָרדירונגען פֿון זײַנע רעפֿעראַטן קען מען הערן דאָ.

אין זייער אַן אינטערעסאַנטן רעפֿעראַט, וואָס ער האָט געהאַלטן אין דעצעמבער 1958 האָט ער דערקלערט פֿאַר וואָס ער האַלט, אַז די ייִדישע ליטעראַטור איז געווען אַ המשך סײַ פֿון דער חסידישער באַוועגונג, סײַ פֿון דער השׂכּלה. אין דער רעדע דערקלערט גראַדע די היסטאָרישע ראָלע פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור אין דער ייִדישער געזעלשאַפֿט און דריקט אויס זײַן מיינונג, אַז ס׳איז דווקא געווען די ערשטע ליטעראַטור צו פֿאַראייביקן דאָס לעבן פֿונעם ייִד פֿון אַ גאַנץ יאָר, ווײַל חז׳׳ל האָט כּמעט גאָרניט געשריבן וועגן דעם פּשוטן פֿאָלקס־ייִד.

בײַם הערן די רעדע איז מיר געווען קלאָר, אַז זי וועט פֿאַראינטערעסירן אַ סך מענטשן, וואָס פֿאַרשטייען ניט קיין ייִדיש. איך האָב דערפֿאַר באַשלאָסן אים צו פֿאַרוואַנדלען אין אַ פֿילם מיט ענגלישע אונטערקעפּלעך. דעם פֿילם קען מען זען אויבן.

Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: געשניצט הילצערן שאַכטל און קלומפּעס

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

בריוו פֿון אַ פֿאַרשוווּנדענער קרובֿה

פֿון רייטשל פֿאָרמאַן

מײַן טאַטע, סטאַנלי פֿאָרמאַן, און זײַן צווילינג, דוד, זענען געווען אין זייער לעצטן יאָר מיטלשול ווען די יאַפּאַנער האָבן באָמבאַרדירט „פּערל־האַרבאָר.‟ אויף מאָרגן האָבן זיי זיך ביידע פֿאַרשריבן אין מיליטער. דער טאַטע האָט געדינט אינעם לופֿט־פֿלאָט און מײַן פֿעטער — אינעם ים־פֿלאָט.

נאָך דער מלחמה האָט דער טאַטע צוריקגעבראַכט פֿון די פֿיליפּינען־אינדזלען, וווּ ער איז געווען סטאַנציאָנירט, אַ שאַכטל אויסגעשניצט פֿון האָלץ, און מײַן פֿעטער האָט צוריקגעבראַכט צוויי פּאָר קליינע הילצערנע קלומפּעס פֿון פֿראַנקרײַך. דאָס שאַכטל איז די אַלע יאָרן געשטאַנען אויף אַ פּאָליצע אין דער שטוב פֿון מײַנע עלטערן, און די קלומפּעס — אין דער קיך בײַ מײַן באָבע־זיידע אין ברוקלין. איך האָב שוין אָנגעזאָגט מײַנע טעכטער, אַז איך האָף מע וועט די שיינע ירושה־זאַכן קיין מאָל נישט פֿאַרקויפֿן.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Carved Wooden Box and Clogs
by Rachel Forman

My father Stanley Forman and his twin brother David were high school seniors on the day the Japanese bombed Pearl Harbor. They enlisted the next day. My dad served in what was then known as the Army Air Force and my uncle was a Navy man.

After the war, my dad brought back this carved wooden box back from the Philippines where he was stationed and my uncle brought these two pairs of small carved wooden clogs from France.

The box sat on a shelf in my parents’ home for years and the shoes were kept in the eat-in kitchen of my grandparents’ apartment in Brooklyn, New York. I’ve already told my daughters that I hope these heirlooms will never be released to the anonymity of a resale shop or yard sale.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: מײַן באָבעס טאָגביכער

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

מײַן באָבעס טאָגביכער

פֿון מיטשעל עלינסאָן

בײַם אַריבערפֿירן אונדזערע עלטערן אין אַ הויז פֿאַר עלטערע לײַט האָבן מיר אַנטדעקט עטלעכע העפֿטן אָנגעשריבן אויף ייִדיש. כאָטש ביידע עלטערן זענען דערצויגן געוואָרן בײַ ייִדיש־רעדנדיקע משפּחות, האָבן זיי ניט געקענט דעשיפֿרירן וואָס עס שטייט דאָרט געשריבן אַחוץ עטלעכע דאַטעס.

מיר זענען געווען שטאַרק נײַגעריק צו וויסן וואָסערע געשיכטעס ליגן דאָרטן באַהאַלטן און האָבן געוואָלט געפֿינען אַ מענטשן וואָס זאָל זיי איבערזעצן. כאָטש די מאַמע האָט די אַלע יאָרן געהאַלטן די ביכער, האָט זי נישט געוואָלט וויסן וואָס איר מאַמע האָט דאָרט געשריבן.

נאָך דעם וואָס אונדזער מאַמע איז ניפֿטר געוואָרן האָבן מיר געפֿונען עטלעכע איבערזעצער. אין די טאָגביכער באַשרײַבט די באָבע איר לעבן, אָנהייבנדיק פֿון איר געבוירן ווערן אין 1889 ביזן געבוירן ווערן פֿון אירע קינדער אין 1916. זי שרײַבט וועגן איר אַרבעט אין אַ סוועטשאַפּ, איר לײַדן פֿון טובערקולאָז, איר פּאָליטישן אַקטיוויזם, אַ טרויעריקער ליבע און אירע באַמיִונגען זיך אויסצוהיילן פֿון איר דעפּרעסיע דורך אַ נסיעה צוריק צו איר שטעטל ווען זי איז געווען 20 יאָר אַלט.

אַלע ספֿקות וואָס מיר האָבן געהאַט וועגן דעם, צי מיר זאָלן אַנטפּלעקן דער באָבעס סודות זענען נעלם געוואָרן ווען מיר האָבן באַקומען די ערשטע זײַט פֿון דער איבערזעצונג, מיט די שורות:

„איך בין נאָך זייער יונג אָבער איך האָב שוין דורכגעלעבט אַ ים מיט צרות און איך וויל, אַז מײַנע פֿרײַנד, ווי אויך מײַנע קינדער, זאָלן וויסן, וואָס איך האָב דורכגעמאַכט און באַקומען חיזוק דערפֿון. איך וויל אַלצדינג פֿאַרשרײַבן, אָנהייבנדיק מיט מײַן געבוירן ווערן ביז איך פֿאַרמאַך די אויגן צום לעצטן מאָל. עס וועט זײַן אַ שיין פּעקל צרות וואָס איך גיב איבער.‟


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

My Grandmother’s Journal
by Mitchell Elinson

In the course of moving our parents from their house to a senior residence, we came across several composition books filled with writing in Yiddish. Despite having grown up in Yiddish-speaking homes, neither of them could decipher much more than some dates.

 

We were very curious as to what stories lay hidden in the books and wanted to find someone to translate them. Interestingly, although our mother had kept the books, she didn’t want to know what her mother had written. After our mother passed away, we found a couple of translators. The journals describe our grandmother’s life from her birth in 1889 in Russia to the birth of her children in 1916. They include accounts of her work in a sweatshop, her battle with tuberculosis, her political activism, a sad love affair and an attempt to overcome her depression by traveling back to her shtetl when she was twenty.

Any lingering doubts we had about opening our grandmother’s long-kept secrets disappeared when we received the first page of translation which had these lines:

I am still very young but I have already lived through quite a bit of troubles and hope my friends, as well as the children that I will have some day, will know what I have endured and I hope that they will get something out of it. I want to write it all down, starting with my birth until I close my eyes for the last time. It will be quite a pack of troubles that I will go through.

 

Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: אַ שנה־טובֿה־קאַרטל

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

אַ שנה־טובֿה־קאַרטל

פֿון מאַרדזשאָרי סעלצער

דאָס נײַ־יאָר קאַרטל, אויסגעהאָפֿטן אויף שוואַרצן סאַמעט, האָט מײַן עלטער־עלטער־באָבע לובאַ קאַמענעצקי, געשיקט פֿון לידע, ווײַסרוסלאַנד איר נײַער שנור, הענריעטאַ, אין ניו־יאָרק אין 1908. מיר האָבן עס געפֿונען אײַנגעוויקלט אין זײַדפּאַפּיר אין הענריעטאַס אַ קופֿערט. איר טאָכטער, מײַן באָבע — סאָפֿיע פּאָדעל — האָט עס מיר געשאָנקען ווען איך בין געווען 17 יאָר אַלט. איצט הענגט עס אין מײַן שטוב אין ישׂראל.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

New Year’s Card

by Marjory Seltzer

This New Year’s card embroidered on black velvet was sent by my great-great-grandmother Luba Kamenetsky from Lida, Belarus to her new daughter-in-law, Henrietta, in New York in 1908. We found this wrapped in tissue paper in Henrietta’s trunk. Her daughter, my grandmother – Sophia Podell – gave it to me when I was 17. It now hangs in my house in Israel.

Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: בריוו פֿון אַ פֿאַרשוווּנדענער קרובֿה

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

בריוו פֿון אַ פֿאַרשוווּנדענער קרובֿה

פֿון סוזאַן רויז־שאַפּיראָ

מײַן זיידע פֿונעם מאַמעס צד האָט געהאַט אַ שוועסטער וואָס איז געווען אַ סך ייִנגער פֿון אים. זי האָט געהייסן אַנאַ פֿוקס און זי איז פֿאַרשוווּנדן געוואָרן בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה, נישט איבערלאָזנדיק קיין שום שפּורן פֿון זיך.

ווען מײַן פֿעטער איז געפֿאָרן אינעם ראַטן־פֿאַרבאַנד אין די 1960ער יאָרן האָט ער נישט געקענט געפֿינען קיין שום דאָקומענטן, וואָס באַווײַזן אַז זי איז אַמאָל געווען אויף דער וועלט. אַלץ וואָס איז אונדז פֿאַרבליבן זענען עטלעכע פֿון איר בריוו און פֿאָטאָגראַפֿיעס. אָט איז איינער פֿון די בריוו, אָנגעשריבן אויף סאָוועטיש ייִדיש. קיינער אין דער משפּחה קען הײַנט ניט לייענען דעם בריוו, אָבער ער איז פֿאָרט איינער פֿון די איינציקע ממשותדיקע באַווײַזן, אַז אַנאַ האָט אַמאָל געלעבט. איך ווייס יאָ, אַז זי האָט געוווינט אין אוקראַיִנע, איז אויסגעשולט געוואָרן ווי אַ הייבאַם און האָט זיך געגט איידער די מלחמה איז אויסגעבראָכן. אַ דאַנק די פֿאָטאָגראַפֿיעס פֿון איר זע איך, אַז זי איז געווען זייער אַ שיינע.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Letters From a Vanished Relative
by Suzanne Rose Shapiro

My maternal grandfather had a much younger half-sister who never made it to America. Her name was Anna Fuchs and she disappeared without a trace during the the Second World War.

When my uncle went to the Soviet Union in the 1960’s he was unable to find any record of her existence. All we have of her are a few photographs and letters. Here is one letter, written in Soviet Yiddish orthography. No one in my family is now able to read the letter, but it is one of our only tangible proofs that Anna ever lived. I do know that she was in the Ukraine, was trained as a midwife, and was divorced when the war broke out. And from her pictures I could see that she was an attractive woman.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: ר׳ חיים וואָלאָזשינערס לײַכטער

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

רב חיים וואָלאָזשינערס לײַכטער

פֿון נעמי דערמאַן־בלאָך

די לײַכטער האָבן באַלאַנגט צו מײַן עלטער־עלטער־באָבע וועלכע איז געווען די טאָכטער פֿון ר’ שלמה זלמן וואָלאָזשינער, אויך באַקאַנט ווי ר’ זעלמעלע. זײַן ברודער איז געווען ר׳ חיים, וועלכער האָט פֿאַרנומען דעם אָרט פֿונעם ווילנער גאון און פֿאַרלייגט די בכּבֿודיקע וואָלאָזשינער ישיבֿה אין 1806.

ר׳ זעלמעלע איז יונגערהייט ניפֿטר געוואָרן צו 32 יאָר. נאָך זײַן פּטירה האָט ר׳ חיים אויפֿגעפּאַסט אויף זײַן משפּחה. ווען מע האָט חתונה געמאַכט ר’ זעלמעלעס טאָכטער האָט ר’ חיים איר געשאָנקען די דאָזיקע לײַכטער.

הײַנט געפֿינט זיך איינער פֿון די לײַכטער בײַ מײַן זון און דער אַנדערער בײַ אַ שוועסטערקינד אין ישׂראל.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Reb Chaim Volozhiner’s Candlesticks
by Naomi Derman Bloch

These candlesticks belonged to my great-great-grandmother who was the daughter of Rabbi Shloyme Zalmen Volozhiner, also known as Reb Zelmele. His brother was Reb Chaim, the successor to the Gaon of Vilna and founder of the venerable Volozhiner Yeshiva in 1806.

Reb Zelmele passed away at a young age – about 32 years old. After he died, Reb Chaim took care of his family.

When Reb Zelmele’s daughter was married, Reb Chaim gave her this pair of candlesticks which were then handed down from generation to generation.

Today, one candlestick is with my son, and the other – with my cousin in Israel.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: אַ יאַפּאַנישער טישזייגער

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

אַ יאַפּאַנישער טישזייגער

פֿון טבֿיה לעוויט (סאַנטאַ־מאָניקע, קאַליפֿאָרניע)

דער יאַפּאַנישער טישזייגער מיט אַ קליינעם קאַמין וואָס מע קען אָנצינדן, האָב איך באַקומען בירושה אין 1981 פֿון מײַן זיידן פֿון דער מאַמענס צד, לייזער ראָטענבערג, וואָס איז געבוירן געוואָרן אין לאָשיצע, פּוילן, אין 1892.

לייזער האָט געהאַט דרײַ שוועסטער. זײַן טאַטע איז געשטאָרבן אין 1905 און די מאַמע איז אַוועק קיין ביאַליסטאָק וווּ זי האָט געעפֿנט אַ כּל־בו־געשעפֿט. אין ביאַליסטאָק האָט לייזער געטראָפֿן זײַן צוקונפֿטדיקע כּלה, עטל־פּערל סערלין פֿונעם שטעטל יאַלעווקע, איינס פֿון צען קינדער. מע זאָגט אַז לייזער האָט אונטערגעשטיצט די משפּחה דורכן אַריבערשמוגלען סחורה איבער דער פּויליש־רוסישער גרענעץ.

אין 1921 איז לייזער אַוועק אין דער גאָלדענער מדינה און זיך באַזעצט אין ניו־יאָרק. אין 1926 זענען אָנגעקומען זײַן פֿרוי און צוויי טעכטער. ער האָט געעפֿנט אַ פֿאַבריק פֿון שאָקאָלאַד־סירעפּ, Diamond Brand Syrup, וואָס איז געוואָרן אַ גרויס געשעפֿט אין בראָנקס. ער איז אויך געווען אַקטיוו אין זײַן לאַנדסמאַנשאַפֿט, דער „לאָשיצער חסד־געזעלשאַפֿט‟, וואָס האָט פֿינאַנציעל אַרויסגעהאָלפֿן די נײַערע אימיגראַנטן פֿון זײַן שטעטל.

אין 1964, אויפֿן 50סטן יובֿל פֿון דער לאַנדסמאַנשאַפֿט, האָבן אירע מיטגלידער באַמערקט אַז צוליב דעם וואָס די רעגירונג האָט איצט פֿינאַנציעל געשטיצט די אָרעמע אימיגראַנטן האָט די לאַנדסמאַנשאַפֿט זיי שוין מער נישט געדאַרפֿט העלפֿן זיי האָבן אָבער נישט געוווּסט וואָס צו טאָן מיטן די איבערגעבליבענע פֿאָנדן. האָט מען באַשלאָסן צו שליסן די אָרגאַניזאַציע מיט אַ וועטשערע און דאָרט האָט מען אויסגעטיילט יעדן מיטגליד אַן אָנדענקזאַך וואָס זיי האָבן געהאַלטן פֿאַר חשובֿ: אַ יאַפּאַנישן טישזייגער.

בײַ מיר רעפּרעזענטירט דער זייגער דעם כּוח, מוט און איבערגעגעבנקייט פֿון מײַנע אָבֿות, וואָס האָבן פֿאַרלאָזט זייער היימלאַנד, געקומען קיין אַמעריקע און אָנגעהויבן אויף ס׳נײַ.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Japanese Desk Clock
by Todd P. Leavitt (Santa Monica, CA)

This Japanese-made desk clock with a “fireplace” that can be manually illuminated was bequeathed to me in 1981 by my maternal grandfather, Louis (Leiser) Ruttenberg, who was born in Losice (Loshitse), Poland in 1892.

Leiser had three sisters. His father died in 1905 and his mother took the family to Bialystok where she opened a general store. It was in Bialystok that Leiser met his wife-to-be, Ethel (Perla) Serlin of Jalowka, who was one of ten children. Family lore suggests that he helped support the family by smuggling goods across the Polish-Russian border.

In 1921, Leiser immigrated to the goldene medine and settled in New York. In 1926, his wife and two daughters joined him. His chocolate syrup company, Diamond Brand Syrup, became a major business in the Bronx. He was also active in his landsmanshaft, The Loshitzer Benevolent Society, which helped provide for the needs of newer immigrants.

By 1964, the year of the Society’s 50th Anniversary, the members realized that because governmental social service agencies now served the health and welfare needs of the community, their financial assistance to fellow members was no longer necessary. But they didn‘t know what to do with the balance of money in the treasury. They decided to hold a final dinner and provide each member with what they believed was a meaningful memento: the Japanese desk clock. For me, the clock represents the strength, courage and dedication of my ancestors to make their way to a new land and a new life.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: מײַן משפּחהס סאַמאָװאַר

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

מײַן משפּחהס סאַמאָוואַר

פֿייגע־מינדל בת אפֿרים־נחמן ושׂרה־טויבע (דורהאַם, צפֿון־קאַראָלײַנע)

דעם סאַמאָוואַר האָט געניצט מײַן מאַמעס משפּחה, די אָסטראָפֿס, פֿון אוקראַיִנע, כּדי צו דערלאַנגען הייסע טיי שבת, בײַם אָנהייב פֿון 20סטן יאָרהונדערט ביז די 1920ער.

מע האָט אונדז דערציילט פֿאַרשידענע זאַכן וועגן דעם סאַמאָוואַר: ווי מע פֿלעג, למשל, מאַכן אַן „עסענץ‟ דורכן צונויפֿגיסן אַ ביסעלע פֿון דער שטאַרקער טיי וואָס האָט זיך געפֿונען אויפֿן „קוימען‟ פֿון סאַמאָוואַר, מיטן אָנגעהייצטן וואַסער; ווי מע האָט געניצט אַ ברודערס אַלטן שטיוול פֿאַר אַ בלאָזזאַק; ווי מע האָט געזופּט די טיי האַלטנדיק אַ קלעצל צוקער צווישן די ציין און ווי די באָבע האָט פֿון צײַט צו צײַט איבערגעגעבן דעם מעשענעם טשײַניק אַ שמיד, ער זאָל איבערמאַכן דאָס אָפּגעריבענע צין.

כאָטש מע ניצט שוין מער נישט דעם סאַמאָוואַר, איז ער גלײַך ווי מײַן אייגענע מעשענע הגדה, צו דערצײלן מײַנע קינדער און קינדסקינדער וועגן אַ דור וואָס איך האָב נישט געקענט, פֿון אַן אָרט כּמעט צו ווײַט אַוועק עס זאָל עס קענען ריכטיק אָפּמאָלן. לויט דער משפּחהס מינהג האָט מען אָפּגעפּוצט דעם סאַמאָוואַר לכּבֿוד יום־טובֿ, כאָטש מיט דער צײַט האָט מען אים געניצט בלויז שבת.

דער סאַמאָוואַר האָט, אַגבֿ, עטלעכע אייגנאַרטיקע שטריכן: קליינע הילצערנע קליאַמקעס וואָס האָבן געדינט ווי הענטלעך פֿאַרן דעקל — אַ פּנים, אַן ענדערונג צוגעגעבן דאָ אין אַמעריקע. דאָס אַליין וואָלט נישט געווען אַזוי אינטערעסאַנט, נאָר וואָס דען? ביידע קליאַמקעס זענען געמאַכט געוואָרן פֿון דער זעלבער שפּולקע וואָס מע האָט געניצט מיט 100 יאָר צוריק צו האַלטן דעם פֿאָדעם. דער זיידע יאַנקל האָט זיך טאַקע באַזעצט אינעם איסט־סײַד בײַם אָנהייב פֿון 20סטן יאָרהונדערט וווּ ער איז געוואָרן אַ שנײַדער.

כאָטש ס׳איז אַ שטיקל האָרעוואַניע אָפּצופּוצן דעם מעשענעם טשײַניק, טו איך עס גערן ווײַל זײַענדיק אַליין אַ טעפּער, פֿיל איך אין די הענט אַ טיפֿע פֿאַרבינדונג מיט דער באָבע־זיידע וואָס איך האָב קיין מאָל נישט געקענט … און דערבײַ פֿאַרשטיי איך אויך אַז דאָס אויפֿפּאַסן אויפֿן סאַמאָוואַר איז אַליין אַ מיצווה ווײַל אַזוי מערקן מיר אָפּ דעם אָנדענק פֿון די פֿריִערדיקע דורות.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

My Family’s Samovar
by Marion Solomon (Durham, NC)

This samovar served my mother’s Ukrainian-born family Ostroff, as a shabbos tea kettle at the turn of the last century, and into the 1920’s. It comes with tales of “making essense” out of the strong concentrate poised atop the chimney and mixing it with the heated water; a brother’s old boot used as a bellows; drinking the tea with a cube of sugar held between the teeth, and grandma sending the traditional brass “kettle” out to a smith for its lining to be retinned.

No longer in use, this heirloom samovar is my brass haggadah telling of a generation I never knew, and from a place almost too far away to imagine. It was family custom to polish the samovar for the holidays, although in its time it was just a shabbos vessel. Unique to this one: the small wooden knobs that served as lid handles, clearly a new-country mending… unremarkable except that both were fashioned from a single wooden spool of the sort common a hundred years ago for holding thread. Grampa Yankel arrived on the Lower East Side just before the turn of the century, and there he became a tailor.

In the arduous ritual of polishing an unwieldy brass kettle, I can feel through the work of my potter’s hands a palpable connection to the grandparents I never knew… and come to understand that the care of our family samovar is a mitzvah of remembrance that speaks to our time as well.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: מײַן עלטער־זיידנס כּתובה

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.


מײַן עלטער־זיידנס כּתובה

שלמה־חיים כּהן (הײַטסטאַון, ניו־דזשערזי)

דאָס איז מײַן עלטער־זײדע־באָבעס כּתובה פֿונעם יאָר 1900 אין זשיטאָמיר, אוקראַיִנע. דער חתן, װעלװל (זאבֿ) קיגעל, וואָס איז געבױרן געוואָרן אינעם שטעטל איװניצע (אוקראַיִנע) אין 1880, האָט װײניק דערצײלט זײַנע קינדער װעגן זײַן הינטערגרונט. אַפֿילו זײַן פֿאַמיליע־נאָמען, קיגעל, איז ניט געבליבן אין דער משפּחה װײַל נאָכן קומען קײן ניו־יאָרק האָט ער אים געביטן אויף „קאָהען‟. (איצט, חבֿרה, ווייסט איר אַז איך בין אַ „פֿאַלשער כּהן!‟)

פֿון אַלטע הײם־געמאַכטע־פֿילמען פֿון די 1940ער און 50ער יאָרן זע איך אַז וועלוול האָט געהאַט העל־בלאָע אױגן. איך װײס אויך אַז ער און זײַנע זין האָבן געהאַט גראָבע הענט. ביז װעלװל איז געשטאָרבן אין 1955 פֿלעג מײַן טאַטע לייענען צוזאַמען מיט אים דעם „פֿאָרװערטס‟.

די כּלה, הינדע פּאָליאַק, האָט אָבער געהאַט אַ גרױסע משפּחה פֿון זשיטאָמיר — הײַנט באַטרעפֿן זיי אין די הונדערטער. הינדע איז געבױרן געװאָרן אין 1876 (יאָ, זי איז געווען עלטער פֿון איר מאַן!) אין קאָדניע, אַ דערפֿל אַ ביסל אויף דרום פֿון זשיטאָמיר, און נאָך דער חתונה זײַנען חתן־כּלה דאָרטן פֿאַרבליבן. זייער זון, מײַן זײדע, װאָס איז געקומען קײן אַמעריקע צו 10 יאָר אין 1914, פּונקט פֿאַר דער מלחמה, האָט מיר דערצײלט װעגן זײער געוואַלדיקער אָרעמקײט אין קאָדניע: זיי האָבן געוווינט אין אַן אײן־צימערדיקער שטוב אין איינעם מיט די בהמות און פֿאַרם־חיות, און ווינטערצײַט זענען זיי געשלאָפֿן אויפֿן פּריפּעטשיק. ניט פֿון האָלץ איז געװען די פּאָדלאָגע, נאָר פֿון ערד, און יעדן ערבֿ־שבת פֿלעג די עלטער־באָבע הינדע באַשיטן די ערד מיט רױטער ציגל־פּראָשיק. הינדע איז געשטאָרבן אין ניו־יאָרק אין 1954.

Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

My Great-Grandfather’s Wedding Contract

by Stephen Cohen (Hightstown, NJ)

This is my great-grandfather’s kesube, wedding contract, from the year 1900 in Zhitomir, Ukraine. The groom, Velvl (Zev) Kigel, who was born in the shtetl of Ivnitse, Ukraine in 1880, told his children very little about his background. Even his last name, Kigel, didn’t stay in the family because after immigrating to NY, he changed it to Cohen. (So yes, my friends, I’m not really from the priestly class.)

Watching home movies made in the 1940s and 50s, I noticed that Velvl had bright blue eyes. I know that he and his sons also had thick hands. Until Velvl died in 1955, my father of blessed memory would read the Forverts together with him.

His bride, Hinde Pollak, on the other hand, had a large family in Zhitomir, numbering in the hundreds today. Hinde was born in 1876 (yes, she was older than her husband!) in Kodnye, a village south of Zhitomir, and after the wedding, they remained there. Their son, my grandfather, who emigrated to America at 10 years of age in 1914, right before the outbreak of World War I, told me stories about their extreme poverty in Kodnye: they lived in a one-room house, together with their cattle and other farm animals, and used the hearth as a bed during the cold winter nights. There was no wooden floor, just the earth beneath their feet. Every week before shabbos, my great-grandmother Hinde would sprinkle the earth with red brick dust. Hinde died in NY in 1954.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: בילד פֿונעם טאַטן, אַ פֿאָרווערטס־זעצער

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.


בילד פֿונעם טאַטן, אַ פֿאָרווערטס־זעצער

פֿון באַרבאַראַ לאַנג (פּוינסיאַנע, פֿלאָרידע)

מײַן טאַטע, אירווינג סעגאַל, איז געווען אַ זעצער בײַם „פֿאָרווערטס‟. ער האָט שטענדיק גערעדט מיט וואַרעמקייט וועגן יענע יאָרן.

דאָס בילד האָט מען מסתּמא אַראָפּגענומען אין די סוף 1930ער יאָרן. איך האָב דאָס בילד שטאַרק ליב, ניט געקוקט אויף דעם, וואָס די קוואַליטעט איז ניט פּערפֿעקט. עס שילדערט דעם טאַטן בײַ דער אַרבעט (רעכטס, מיט אַ ווײַס העמד און ברילן). ער האָט אונדז אַ סך דערציילט וועגן יענע יאָרן און האָט ווײַטער געלייענט דעם „פֿאָרווערטס‟ במשך פֿון לאַנגע יאָרן.

בײַ אַ סך מענטשן איז אַ טײַערע ירושה־זאַך עפּעס פֿון זילבער, צירונג אָדער אַנדערע אוצרות. בײַ מיר איז עס דאָס בילד.

Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Photo of My Father, a Forverts Typesetter
by Barbara Lang (Poinciana, FL)

My dad, Irving Siegel, was a typesetter for The Jewish Daily Forward and spoke fondly of those days.

This photograph was most likely taken in the late 1930’s. I treasure it, even if the quality isn’t perfect. It shows my dad at work (right, wearing a white shirt and glasses). He told us many stories from those days, and he continued to read the Forverts for many years.

I know that for many people, heirlooms are pieces of silver, jewelry and other treasured items. For me, it’s that photo.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: דער עלטער־באָבעס קידושין־רינגל

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.


אָט איז מײַן קידושין־רינגל. ס׳איז אויך געווען מײַן עלטער־באָבעס צווייט חתונה־רינגל. זי איז קינדווײַז געקומען קיין אַמעריקע פֿון אוקראַיִנע בײַם סוף פֿונעם 19טן יאָרהונדערט און האָט מיט דער צײַט זיך באַזעצט אין פֿילאַדעלפֿיע.

איין מאָל, יאָרן נאָך דער חתונה, האָט זי זיך געכאַפּט, אַז זי האָט דאָס פֿינגערל פֿאַרלוירן. האָט זי געבעטן בײַ איר מאַן, ער זאָל איר קויפֿן אַ נײַס. ער האָט אָפּגעלאַכט פֿון איר בקשה, פֿרעגנדיק פֿאַר וואָס זי דאַרף אַ חתונה־רינגל, אַז אַלע ווייסן דאָך, אַז זי איז זײַן פֿרוי.

דאָס איז, פֿאַרשטייט זיך, מײַן עלטער־באָבען ניט געפֿעלן געוואָרן און מיט עטלעכע טעג שפּעטער האָט דער עלטער־זײדע איר געשאָנקען אַ פֿינגערל, וואָס ער האָט אַליין געמאַכט דורך פֿאַרלייטן עטלעכע דראָטן. שפּעטער האָט ער פֿאַרביטן דאָס דראָטענע רינגל מיטן דאָזיקן רינגל אויסגראַווירט מיט טראַדיציאָנעלע מאַראַנצן־בלומען. ווען זי איז געשטאָרבן האָט מײַן באָבע עס געירשנט.

מיט יאָרן שפּעטער האָט די באָבע עס מיר איבערגעגעבן לכּבֿוד מײַן אייגענער פֿאַרקנסונג, און מיר דערציילט די גאַנצע געשיכטע. דאָס פֿינגערל איז נישט סתּם אַ סימבאָל פֿון מײַן זיווג־לעבן; ס׳איז ממש אַ פֿאַרבינדונג צו מײַן פֿאַרגאַנגענהייט און צו מײַן עלטער־באָבע־זיידע, וואָס איך האָב ניט געהאַט דעם זכות צו קענען.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

My Great-Grandmother’s Wedding Ring

by Deb Greenberg (New York)

This is my wedding ring. It was also my great-grandmother’s second wedding ring. She came to this country from Ukraine as a young woman in the late 19th century and eventually settled in Philadelphia.

After many years of marriage to my great-grandfather, she was distressed to find one day that she had lost her wedding ring. She asked her husband to replace it. He scoffed at the suggestion, saying: “Why do you need a ring? Everyone knows you’re married to me.”

Needless to say, my great-grandmother was unmoved, and some days later, my great-grandfather presented her with a ring he had made from soldering wire. Eventually, he was able to replace the wire ring for this ring, engraved with traditional orange blossoms. After her death, the ring passed to my grandmother, who later gave it to me, along with this story, on my engagement. This ring is more than a symbol of my own marriage; it is a connection to my past and the great-grandparents I never had the opportunity to know.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: באַנקעס

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

באַנקעס

פֿון שלום לונדנער

לאַנגע יאָרן האָט די מאַמע געליטן פֿון װײטיק אין די קריזשעס. אין פֿאַרגלײַך מיט זײערע אַמעריקאַנער פֿרײַנד וואָס האָבן באַניצט Bengay, איז די רפֿואה פֿאַר מײַנע עלטערן תּמיד געװען די זעלבע — שטעלן באַנקעס.

די אומבאַלעבטע באַנקעס זינגען צו מיר אױף די לשונות פֿון מײַנע עלטערן — ייִדיש און פּױליש. אױפֿן דעקל פֿונעם קעסטל האָט דער טאַטע אָנגעשריבן דאָס וואָרט אױף פּױליש — Baṅki. אינעװײניק אױף אַ צעטל האָט די מאַמע אַנגעשריבן אױף ייִדיש, באַנקעס. זײ האָבן געניצט ענגליש בלויז פֿאַר אַמעריקאַנער הײלונגען.

ביזן הײַנטיקן טאָג װײס איך נישט צי ס׳האָט טאַקע געטויגט — אָדער צי ס׳האָט זיי געהאָלפֿן װי אַ טױטן באַנקעס!


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Glasses For Cupping Therapy (Bankes)

by S. Londner
My mother suffered from lower back pain for many years. While my parents’ friends were using Bengay, my parents’ treatment was bankes, the age-old cupping therapy from Poland.

Cupping involves applying heated glass cups to the skin, creating suction as a way of stimulating the blood to the surface of the body.

These inanimate objects called bankes sing to me in the languages of my parents, Yiddish and Polish. On the lid of the box, my father had written the word in Polish: baki. Inside, on a piece of paper my mother had written the Yiddish word, bankes. English was used only for American forms of medical treatment.

To this day, I have no idea whether it really helped them or whether, as we say in Yiddish, s’hot geholfn vi a toytn bankes, it was as effective as cupping a dead person!
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: אַ צונויפֿגעשטוקעוועט בילד

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

אַ צונויפֿגעשטוקעוועט בילד

פֿון דוד מינק

די־אָ צוויי בילדער זענען פֿון מײַן מאַמע, סילוויע פּסעני, אין 1918, ווען זי איז געווען זעקס יאָר אַלט. אויף איין בילד שטייט זי מיט איר מאַמען (מײַן באָבען), דאָרע, און אויפֿן צווייטן — מיט איר טאַטן (מײַן זיידן), יעקבֿ.

פֿאַר וואָס געפֿינען זיי זיך נישט אַלע אין איין בילד? ווײַל סילוויע און דאָרע זענען נאָך געווען אין שעדליץ, פּוילן, בעת יעקבֿ איז שוין געהאַט אַוועקגעפֿאָרן קיין אַמעריקע מיט פֿינף יאָר פֿריִער. כּדי צו שאַפֿן אַ געפֿיל פֿון משפּחהדיקייט, נישט געקוקט אויף דער פֿיזישער דיסטאַנץ צווישן זיי, האָט מען צונויפֿגעשטוקעוועט צוויי באַזונדערע בילדער. אינעם בילד פֿון מײַן מאַמען מיט מײַן זיידן, איז די האַנט אויף איר אַקסל אין דער אמתן געווען דער באָבעס האַנט.

די משפּחה איז נישט פֿאַראייניקט געוואָרן ביז אָקטאָבער 1920, זיבן און אַ האַלב יאָר נאָך דעם וואָס זיי האָבן זיך געהאַט צעשיידט. די באָבע און די מאַמע האָבן איבערגעלעבט אַ סך יסורים במשך פֿון דער ערשטער וועלט־מלחמה און דער סאָוועטיש־פּוילישער מלחמה פֿון 1920, ביז זיי זענען, סוף־כּל־סוף, אָנגעקומען קיין אַמעריקע און זיך פֿאַראייניקט מיט מײַן זיידן.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Composite Photo of My Mother’s Family

by David Mink

These two pictures are of my mother, Sylvia Pseny, in 1918 at age 6, with her mother, Dora, and her father, Jacob.

Why aren’t they all in one photo? Sylvia and Dora were still in Siedlce (Shedlits, in Yiddish), Poland, while Jacob had left for America five years earlier. So in order to portray a semblance of family unity despite the physical distance between them, they created this composite. In the picture of my mother with my grandfather, the hand you see on my mother’s shoulder is actually that of my grandmother.

The family was not united until October 1920, 7- 1/2 years after they were separated. Mother and daughter managed to survive the ravages of World War I and the Russian-Polish War of 1920 before they finally made it to America and reunited with my grandfather.
Click here for the rest of the article...

אַ שבֿועות־מעשׂה וואָס האָט פֿאַרכאַפּט אונדז חדר־ייִנגלעך

$
0
0

שבועות איז דער יום טוב וואס איך האב מיר באקענט מיט די דראמאטישקייט פון א “ווייטן לאנד”, א פלאץ וואו קיין מענטש האט נישט אריבערגעטראטן, אן אומבאוואוסט פאלק, דער אנדערער עק וועלט, פון איבערן ים.

די לעגענדע פון ר’ מאיר דער מחבר פונעם שבועות’דיגן אקדמות, וואס איז אריבער דעם שטיינערדיגן סמבטיון צו די עשרת השבטים, דאס איז וואס האט אונז קינדער אין חדר באקאנט געמאכט מיט די מיסטעריעזשאפט פון אונזערע “פארלוירענע ברידער” בפרט, און פון פארהוילענע פלעצער אין די וועלט בכלל. 

אזא מעשה פון דער בעל אקדמות צעשפילט דאך די חושים פון דער פאנטאזיע אינגאנצן: צוויי אידעלעך פון דייטשלאנד לאזן זיך ארויס צום אלטן מדברדיקן ארץ ישראל געוואויר צו ווערן ביי די דארטיגע אידעלעך, אור אלטע איינוואוינער אין די סמטאות, באלאדן מיט סודות פון אידנטום. און דאָרט וועלן זײ אנטדעקן פארבארגענע מאפעס וואס מען האָט איבערגעגעבן במסורה פון דור צו דור, װאָס װײַזן וואו די פארהוילענע ברידער, די עשרת השבטים, געפינען זיך.

די צוויי אידעלעך פון דייטשלאנד האבן נישט געפלאנט צו מאכן אזא ווייטע סכנותדיגע רייזע ווען נישט וואס עס חלום’ט זיך דעם רב אין ווארמייזע אז „דער ישועה פאר די אידן פון שטאט וועט קומען דורך די רויטע אידעלעך‟. רויטע אידעלעך מיינט מען די עשרת השבטים. עס איז א מסורה אין די קהילות אשכנז אז די פארלוירענע ברידער, די עשרת השבטים זענען אדומים, רויט.

לאזן זיך אונזערע צוויי חשובי העיר ווארמייזע ארויס קיין ארץ ישראל געוואויר ווערן די שפורן פון די דאזיגע אידעלעך.

אין די אלטע סמטאות פון ירושלים ווערן אונזער גלות אידן געוואויר פון א זקן מופלג, ער פארמאגט במסורה די מאפע וויאזוי צו דערגרייכן דעם געהיימען סמבטיון. די רויטע אידעלעך קען מען נישט סתם אזוי דערגרייכן מיט לאנגע רייזעס. ערגעץ וואו, באהאלטן אונטער הויכע שווארצע פעלזן, געפינט זיך א פארכטיגער פלאותדיגער טייך, א טייך וואס ווארפט שטיינער ביזן הימל א גאנצע וואך. אָבער אום שבת, אויף א וואונדערליכן אופן, שטעלט זיך עס אפ. עס ווערט שא שטיל מיט א שטוינענדיקער פרידליכקייט.

לאזן זיך אונזערע צוויי אידעלעך, די שלוחים פון ווארמייזע, ארויס אויפן שרעקליך ווייטן אומבאוואוסטן וועג, שפרייזן דורך נייע פעלקער און שבטים, אומקענטיגע לאנדשאפטן. ביטער שווער איז די רייזע, שיפע שטיינערנע בערג, זאמדיגע מדבריות, א ברענענדיגע זון, פארפרוירענע שטיקער אייז ביי די שפּיץ בערג… וואכן און חדשים וואנדערן זיי צו די טיפסטע מרחקים, ווייטער און ווייטער, אזש צו די געווירצן לענדער ווי אינדיע. עס דאכט זיך אז אט אט דערגרייכן זיי דעם עק פון די וועלט.

איבער איום’דיגע שווארצע פעלזן פירט זיי די פארעלטערטע מאפע פונעם ירושלים’ער זקן, א פלאץ וואו קיין מענטש האט נישט איבערגעטראטן. בלויז ווילדע פייגל זעען זיך אויפן האריזאנט. עס דאכט זיך אז פארשטיפטער קען שוין נישט זיין, א פארכטיגער פארווארפנקייט.

און אט הערט זיך פונדערווייטן א גערויש. וואס מער זיי שפאנען צום עק וועלט אלץ מער הערט זיך דער גערויש, העכער און ווילדער, און אט אנטדעקט זיך פאר זיי א ריזיגער טאל, פינדערווייטן זעט זיך א טייך, ווי א רוישיגער טאפ. בייזע שטיינער און זאמד פליען צו די הויכן ווי א געדיכטער רויך, א מין בייזער וואונדער, יא, דאס איז דער סמבטיון. זיי האבן עס אנטדעקט, א הייליגער פארכט נעמט זיי ארום, אט דא איבער דעם רוישיגן טייך געפונען זיך די סודותדיק פארוויקלטע עשרת השבטים, אונזערע וואונדער ברידער, די בענקשאפט פון אונזער הארץ איבער די אנדערע זייט וועלט.

שבת צום זון אונטערגאנג ווערט דער טייך שטיל, א שלווה לאזט זיך אראפ, אזוינס וואס נאר פאלקס מעשיות קענען אפמאלן, דער גן עדן התחתון איבער דעם רעגנבויגן. מיט אן אליין־געמאכטן שיפל שפרייזן זיי אויף די לויטערע וואסערן פונעם סמבטיון טייך. 

די עשרת השבטים איבערן טייך לעבן א וואונדער לעבן, א לעבן פון ימות המשיח, אלעס איז לויטער און גן עדן’דיג, די שענסטע פירות וואקסן דארטן, בלויז שיינע בעלי חיים געפינען זיך דארטן, אלע זענען זיי קענער פון אלע חכמות און סודות, אלע קענען באשאפן ניסים, קיין שלעכטס פאסירט דארטן נישט. ברוכים הבאים צום לאנד פון די רויטע אידעלעך, א קליינטשיק עשרת השבטי ווערט געשיקט צום גלותדיגן דייטשלאנד, ער וועט בייקומען די כוחות פון כישוף פונעם דייטשן גלח.

ווער זענען די עשרת השבטים? אז מען הייבט אן קוקן אין די דערציילונגען פון תנ”ך, זעט מען אז זיי זענען אמאל נישט געווען אזעלעכע צדיקים, זיי זענען דווקא פארטריבן געווארן פון ארץ ישראל אויף א טראגישן אופן. די עשרת השבטים זענען געווען די איינוואוינער פון דעם באגרינטן צפון ארץ ישראל, זיי ווערן אפגעמאלן ווי זינדיגע מענטשן, שוואוילטאגער, באגייענדיג די הארבסטע זינד. אלס עונש זענען זיי פארטריבן געווארן איבער ווייטע בערג אין מזרח. דאס איז דער טראגישער סוף פון אונזערע ברידער.

איבער טויזנט יאר וואס מען האט קיין מוק נישט געהערט פון אונזערע פארלוירענע ברידער. צוביסליך זענען די זינדיגע צפון ברודער פון מלכות ישראל, פארוויקלט געווארן אין א הייליגער מיטאלאגיע, זיי זענען נתהפך געווארן אין צדיקים גמורים, באשיצט מיט א באהאלטענעם סמבטיון, איבערנאטירליכע כוחות באהערשט זיי, ווי סופערמאנען פון אן אנדערער פלאנעט. 

פיל סיפורים פלעגן ארומצירקולירן איבער רייזנדיקע שיפלער וועלעכע האבן זיך פלוצלינג באגעגנט מיט א רויטער אידעלע. אט פארט א דייטשל אויף א שיף צו א ווייטער מדינה, א ווינט פארפירט די שיף אויף אן אומבאוואוסטן ארט, פונדערווייטן זעט זיך אן אינזל, דער גויאישער קאפיטאן פארט צו נענטער, א גרופע מענטשן מיט גרויסע טלית קטנס ווארפן צו ברויט. „דאס זענען די רויטע אידעלעך!‟ רופט אויס דער קאפיטאן, דער מומחה אין העק ווייטע וואסערן. „צוקומען צו זיי איז אבער אוממעגליך.‟

א רייזנדיקער אין א פערסישן מדבר באגעגנט א ריז, מיט א הויכן שטערן, מיט א טורבאן, א לאנגער שווארצער בארד, מיט א סודות’פולע מינע, ווי מען שטעלט זיך פאר אז עס זעט אויס אליהו הנביא, דער אידעלע מורמלט עפעס און פארענדיגט אז ער מוז צוריק צו זיין לאנד, טייטלענדיג צום מזרח, דער לאנד קען ער אבער נישט אנטדעקן, מיט א הייליגער טרער, ווי אן איש אלוהים פארשפרעכט ער אז מען וועט זיך זען מיט די גאולה שלימה. 

„ווען קומט די גאולה?‟ פראבירט דער גלות איד צו כאפן נאך א הימלישער גרוס פון דעם וואונדערמאן. „עס איז נישט דערלויבט צו זאגן!‟ הערט זיך דאס קול פון אונטער זיינע סודותדיגע וואנצעס, און פארשווינדט.

עשרת השבטים פון אונטער הרי חושך, פונעם סמבטיון, איז געווארן סינאנאם מיט בענקשאפט צו די גאולה שלימה, צו א ברודערליכער ווידער־פאראייניגונג, צו ניסימדיגע דערשיינונגען. אפרים, וואס איז דער חשובסטער שבט פון די עשרת השבטים, איז צוריק געווארן דער הבן יקיר לי אפרים, דער באליבטער אפרים, פארטרעטער פון ישראל. און אין אונזער חוש הדמיון איז ער דער וואס פארמאגט די שליסל צו די כלערליי ישועות. 

פארוואס זיי ווערן אנגערופן רויטע אידעלעך ווייס איך נישט, אבער זיי זענען פאר אונזערע אשכנזישע אור־עלטערן באטראכט געווארן ווי די „גרינע מענטשן‟, די חוץ־פלאנעטיקע פון די פליענדיקע טעלערס פון אומדערגרייכלעכע פלאנעטן. אויך די גרינע חברה ווערן מיטאלאגיזירט ביי טייל המונים. אויך זיי באווייזן זיך פלוצלינג צו אן אלמוני, זענען סופערמאנען, אנטדעקן סודות און ווערן פארשווינדן.

נישט קיין חילוק וויפיל מאל מען וועט אנטדעקן די עשרת השבטים, וויפיל מאל מען וועט אויפדעקן דעם סוד פונעם סמבטיון, די צוויי וועלן שטענדיג בלייבן א באליבטע מעשה פאר יונג און אלט.

Click here for the rest of the article...

„טאָג־אײַן, טאָג־אויס‟, געזונגען פֿון וויראַ לאָזינסקי

$
0
0

לכּבֿוד דער נײַער ייִדיש־שפּראַכיקער אויפֿפֿירונג פֿון „פֿידלער אויפֿן דאַך‟בײַ דער „פֿאָלקסבינע,‟ שטעלן מיר פֿאָר עטלעכע רעקאָרדירונגען פֿון לידער פֿונעם מיוזיקל.

אַ סך אַמעריקאַנער ייִדן זענען באַקאַנט מיט די ווערק פֿון שלום־עליכם בלויז דורך „פֿידלער אויפֿן דאַך,‟ די פּאָפּולערע „בראָדוויי‟־אַדאַפּטאַציע פֿון זײַנע דערציילונגען וועגן טבֿיה דער מילכיקער. די פֿאָרשטעלונג איז געוואָרן אַ וויכטיקער טייל פֿון דער פּאָפּולערער אַמעריקאַנער ייִדישער קולטור דורך אַזעלכע לידער ווי „לחיים‟, און „טראַדיציע‟ וואָס זענען אַזוי ברייט באַקאַנט, אַז מע האַלט זיי כּמעט פֿאַר אַ טייל פֿון אַ מין סעקולערער ייִדישער מסורה.

די פּוריסטן און ס׳רובֿ ייִדישיסטן האַלטן אַוודאי ניט פֿונעם דאָזיקן מיוזיקל פֿון דזשערי באָק, שעלדאָן האַרניק און דזשאָסעף שטײַן, ווײַל זיי האַלטן, אַז זי פֿאַרוואַנדלט די מיזרח־אייראָפּעיִשע ייִדישע קולטור־ירושה אין אַ ריי האַמעטנע און סטערעאָטיפּישע אימאַזשן. ניט געקוקט אויף דעם איז „פֿידלער אויפֿן דאַך‟ געוואָרן ווילד־פּאָפּולער צווישן די ייִדישע מאַסן איבער דער גאָרער וועלט בכלל און אין ישׂראל בפֿרט. דאָרטן האָט שרגא פֿרידמאַן, דער גרויסער בינע־קינסטלער און מחבר פֿון פּאָפּולערע מוזיקאַלישע פּיעסעס אויף ייִדיש און העברעיִש, איבערגעזעצט דעם טעקסט פֿון „פֿידלער אויפֿן דאַך‟ אויף מאַמע־לשון.

אויבן זינגט וויראַ לאָזינסקי זײַן נוסח פֿון Sunrise, Sunset, וואָס אויף ייִדיש הייסט עס „טאָג־אײַן, טאָג־אויס‟. בײַם קלאַוויר שפּילט רעגינע דריקער. די רעקאָרדירונג האָט מען געמאַכט בײַם „ייִדישן מלוכישן טעאַטער‟ אין וואַרשע.

און אָט קען מען הערן אַ ריי לידער פֿונעם ייִדישן נוסח פֿונעם מיוזיקל פֿאָרגעשטעלט דורך אַ ישׂראלדיקן אַנסבאַמבל מיט שמואל רודניצקי און לאה דוליצקי בראָש. צווישן די לידער געפֿינט מען: „די תּורה‟ (טראַדיציע), „ווען איך בין אַ ראָטשילד,‟ „לחיים,‟ און „שדכנטע, שדכנטע.‟

Click here for the rest of the article...

חנעוודיקער חסידישער פֿילם וועגן מתן־תּורה

$
0
0

עס פֿאַלט באַלד אויס דער יום־טובֿ שבֿועות. כאָטש ס׳רובֿ אַמעריקאַנער ייִדן ווייסן ניט וואָס עס איז שבֿועות בלײַבט ער בײַ די פֿרומע, אַזוי ווי אין דער אַלטער היים, אפֿשר דער פּאָפּולערסטער יום־טובֿ.

אין דער דאָזיקער חנעוודיקער רעקאָרדירונג, צו וועלכער מע האָט צוגעפּאַסט אַ ווידעאָ מיט ייִדישע אונטערקעפּלעך, הערט מען ווי אַ טאַטע שמועסט מיט זײַן יונג קינד וועגן מתּן־תּורה און דער טראַדיציע, אַז דער גאַנצער ציבור — מענער, פֿרויען און קינדער, ”אַפֿילו די פּיצעלעך“ — גייען צוזאַמען אין שיל כּדי צו הערן ווי מע לייענט פֿאָר די צען געבאָט.

פֿאַר די וואָס האָבן ליב לינגוויסטישע פּיטשעווקעס איז די רעקאָרדירונג אויך אַ גוטער מוסטער פֿון צוויי אופֿנים ווי אַזוי דער אַמעריקאַנער חסידישער ייִדיש איז אַנדערש פֿון דער ייִדישער כּלל־שפּראַך. מע דערקענט גלײַך, אַז די בייגפֿאַלן און מין זענען כּמעט אָפּגעפֿאַלן אין גאַנצן פֿון דער שפּראַך (אַ פּראָצעס וואָס האָט זיך אָנגעהויבן אינעם ייִדיש וואָס מע האָט גערעדט אין די ”זיבנבערג“ שוין אין 19סטן יאָרהונדערט). מע הערט אויך אַן אָפֿטע השפּעה פֿון ענגליש — ס׳רובֿ אַמעריקאַנער חסידים וואָלטן גיכער געזאָגט ”איך גיי צו שיל“ איידער ”איך גיי אין שיל.“ ס׳איז טשיקאַווע וואָס דער פֿאָטער זאָגט דווקא ”אין שיל“ און זײַן זון — ”צו שיל.“

אויב עמעצער ווייסט פֿון וואַנען מע האָט גענומען די רעקאָרדירונג אָדער צי זי איז אַ טייל פֿון אַ לענגערער רעקאָרדירונג, שרײַבט מיר אויף kutzik@forward.com

Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: געמעל פֿון מײַן עלטער־זיידן

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

געמעל פֿון מײַן עלטער־זיידן

מלכּה־פֿייגע מרגליות

דאָס געמעל איז געשאַפֿן געוואָרן אויפֿן סמך פֿון אַ פֿאָטאָגראַפֿיע, וואָס מע האָט בשתּיקה אַראָפּגענומען פֿון מײַן עלטער־זיידן, הרבֿ יחיאל צבֿי מרגלית, אַ קאַרלינער חסיד וואָס איז געבוירן געוואָרן אין קריניק (הײַנט פּוילן) אין 1853 און זיך באַזעצט אין ארץ־ישׂראל אויף דער בקשה פֿון זײַן רבין.

צוריקפֿאָרנדיק פֿון ירושלים אין 1896 כּדי צו זען זײַן רבין, איז מײַן עלטער־זיידע פֿאַרמישט געוואָרן אין אַ בלוט־בילבול און געזעסן אין תּפֿיסה אין רוסטשוק (הײַנט רוס), בולגאַריע, לעבן דער טערקישער גרענעץ, חדשים לאַנג.

במשך פֿון די ערשטע אַכט יאָר פֿון מײַן טאַטנס לעבן איז דער עלטער־זיידע בײַ אים געווען ממש אַ טאַטע־פֿיגור ווײַל זײַן אייגענער טאַטע (מײַן זיידע), אויך אַ רבֿ, האָט איבערגעלאָזט זײַן משפּחה אין ירושלים און איז אַוועק אין אויסלאַנד זוכן פּרנסה — צו ערשט, אין קאַנאַדע, און שפּעטער אין אַמעריקע. מײַן טאַטע פֿלעג מיר דערציילן ווי ער און זײַן זיידע זענען ביידע געשלאָפֿן אין דער סוכּה, געגאַנגען אין איינעם צום כּותל־מערבֿי און געזונגען קאַרלינער זמירות ביחד. נאָך דעם וואָס די משפּחה האָט פֿאַרלאָזט ארץ־ישׂראל אין 1930 האָט מײַן טאַטע שוין מער ניט געזען זײַן זיידן.

דאָס געמעל, וואָס האָט באַלאַנגט צו מײַן זיידן און דערנאָך צו מײַן טאַטן (ס׳איז שטענדיק געהאָנגען אין זײַן ביבליאָטעק ווען איך בין געווען אַ קינד), געפֿינט זיך איצט אין מײַן אייגענעם עסצימער. ווען איך גיב נאָר אַ קוק אויפֿן בילד, הער איך אַזש די קאַרלינער זמירות וואָס הרבֿ יחיאל צבֿי האָט איבערגעגעבן זײַן זון, וועלכער האָט זיי אויסגעלערנט זײַן זון, וועלכער האָט זיי אויסגעלערנט זײַן טאָכטער — מיך. 


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Painting of My Great-Grandfather

by Malka Margolies

This is a painting made from a photograph taken surreptitiously of my great-grandfather, Rabbi Yekhiel Zvi Margolies, a Karliner Hasid who was born in the town of Kryniki, (Krinik in Yiddish) in 1853 and moved to Jerusalem in 1873 at the behest of his rebbe.

While traveling back from Jerusalem to see his rebbe in 1896, my great-grandfather was caught up in a blood libel and held prisoner in Rustchuk (now Ruse), Bulgaria, near the Turkish border, for many months.

For the first eight years of my own father’s life, my great-grandfather was his “father figure”, since his own father (my grandfather), also a rabbi, had left his family in Jerusalem to try and earn a living – first in Canada and eventually in the United States.

My father would tell me how he and his grandfather slept together in the sukkah, went to the kotel together and sang Karliner melodies together in the 1920’s.

After the family departed Palestine in 1930, my father never saw him again. Yet this painting which once belonged to my grandfather, later hung in my own father’s library throughout my childhood. It now graces my dining room and whenever I look at it, my head fills with the Karliner zemiros he passed on to his son, who taught his son, who taught his daughter, me.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: דאָס מילעך־עמערל

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

דאָס מילעך־עמערל

פֿון פֿרעד הוס, (שיקאַגע, אילינוי)

דאָס מילעך־עמערל, וואָס איז אַכט צאָל די הייך, האָט באַלאַנגט צו מײַנע טאַטע־מאַמע ווען מיר האָבן געוווינט אין אַ דײַטשישן די־פּי לאַגער אין הײַדענהײַם. מע האָט עס גענוצט אַהיימצוטראָגן ציגן־מילעך פֿון אַ ציגעלע וואָס דער טאַטע האָט געקויפֿט און געהאַלטן אויף אַ בערגל לעבן הײַדענהײַם. מיט דער מילעך האָט מען מיך געהאָדעוועט.

ווען מיר האָבן עמיגרירט קיין אַמעריקע, איז דאָס ציגעלע געבליבן אין הײַדענהײַם אָבער מײַנע עלטערן האָבן געבראַכט דאָס עמערל און מיך (כ’בין דעמאָלט געווען כּמעט אַ יאָר אַלט) אויף דער שיף „עס־עס גענעראַל באַלו‟ קיין אַמעריקע. מיר האָבן זיך באַזעצט אין שיקאַגע אין אָקטאָבער 1949.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

The Milk Pail

by Fred Huss (Chicago, Illinois)

This small milk pail, which is 8 inches tall, belonged to my parents while we lived in a German DP Camp in Heidenheim. It was used to carry goat’s milk, which I was fed, from a white she-goat my father bought and kept on a hill near Heidenheim.

When we emigrated to America, the goat stayed in Heidenheim, but my parents brought the milk pail and me (I was 2 weeks shy of my first birthday) with them across the ocean on the SS General Ballou where we eventually made our way to Chicago in October, 1949.
Click here for the rest of the article...

מײַן באַליבטסטע ירושה־זאַך: אויטאָגראַף־אַלבאָם

$
0
0

SCROLL DOWN FOR ENGLISH

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָבן מיר געבעטן אונדזערע לייענער — סײַ פֿונעם ייִדישן פֿאָרווערטס, סײַ פֿונעם ענגלישן — איר זאָלט אונדז צושיקן אַ פֿאָטאָגראַפֿיע און באַשרײַבונג פֿון אײַער באַליבטסטער ירושה־זאַך. דער אָפּרוף איז געווען אַן ענטוזיאַסטישער. אָנהייבנדיק די ערשטע וואָך אין מײַ, דעם חודש געווידמעט דער ייִדישער אַמעריקאַנער קולטור־ירושה, שטעלן מיר יעדן טאָג אַרויף איינע פֿון די ירושה־מעשׂיות.

דורך די אַלע חפֿצים וועט איר זיך אַ ביסל דערוויסן וועגן די אינטערעסאַנטע משפּחה־געשיכטעס פֿון אונדזערע לייענער, און במילא זיך באַקענען מיט געוויסע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון אַ מער פּערזענלעכן קוקווינקל.

אויטאָגראַף־אַלבאָם

פֿון פֿיליס מינדעל

איידער מײַן מאַמע, בראָניע דויערמאַן, האָט פֿאַרלאָזט דאָס שטעטל יאַוואָראָוו צו פֿאָרן קיין אַמעריקע, האָבן אַלע אירע קרובֿים און פֿרײַנד זיך פֿאַרזאַמלט כּדי זיך צו געזעגענען. אויף די זײַטן פֿון אַן אויטאָגראַף־אַלבאָם מיט אַ בלויער סאַמעטענער הילע האָבן זיי פֿאַרשריבן זייערע ווינטשעוואַניעס אויף פֿיר שפּראַכן: העברעיִש, פּויליש, ייִדיש און דײַטש. שפּעטער האָט אַ חבֿר און מײַן פֿאָטער אים אויך אונטערגעשריבן אויף ענגליש.

מײַן מאַמע האָט מיטגעבראַכט דעם אויטאָגראַף־אַלבאָם, צוזאַמען מיט פּאָסטקאַרטלעך און אַנדערע דאָקומענטן, קיין ניו־יאָרק וווּ זי האָט זיך באַזעצט אין ברוקלין. ווען זי איז געשטאָרבן אין 1989, איז דער אַלבאָם אַריבער צו מיר אַהיים און שפּעטער — אין מײַן דירה אין וואַשינגטאָן. ער האָט ניט אַרויסגערופֿן בײַ מיר קיין באַזונדערן אינטערעס, ביז איך בין געוואָרן אַ וועג־ווײַזערין בײַם אַמעריקאַנער חורבן־מוזיי און באַשלאָסן איבערצוזעצן די ווינטשעוואַניעס אויף ענגליש פֿאַר מײַן משפּחה.

צוליב דער שוואַכער קוואַליטעט פֿון די דרעטלעך האַלט זיך דער קליינער אַלבאָם בײַם צעפֿאַלן זיך. אין גיכן וועט מען אים איבערגעבן דעם „ייִוואָ‟ אין ניו־יאָרק. לכּבֿוד מײַן 80סטן געבוירן־טאָג האָט מען אויך געשאַפֿן אַ וועבזײַט, וואָס גיט איבער די געשיכטע פֿונעם אַלבאָם באַגלייט מיט פֿאָטאָגראַפֿיעס: https://broniasalbum.wordpress.com

טײַערע לייענער, זײַט אַזוי גוט, לאָזט מיך וויסן אויב איר דערקענט אַ נאָמען אָדער ווייסט דעם גורל פֿון איינעם פֿון די מענטשן אויף דער גאַסט־רשימה, אָדער אויב איר קענט צוגעבן אינפֿאָרמאַציע וועגן די שכנים און פֿרײַנד וואָס האָבן געלעבט אינעם שטעטל יאַוואָראָוו.


Several months ago we asked you, readers of the Yiddish and English Forward, to send us a photo and description of your favorite heirloom. The response was an enthusiastic one. Beginning the first week of May, Jewish American Heritage Month, we will publish each of these stories daily on our website.

By reading about these family treasures, you will discover some of the fascinating family histories of our readers, as well as their Jewish cultural context from a personal perspective.

If you can read some Yiddish, try reading the Yiddish passage above, which comes with a special feature: every time you click on a word, the English translation appears!

Autograph Album

by Phyllis Mindell

When my mother, Bronia Dauermann, left the shtetl of Jaworow in 1925 to go to America, her family and friends gathered to bid her farewell and write down their good wishes on the pages of a blue velvet autograph album in four languages: Hebrew, Polish, Yiddish and German. Years later, a friend and my father signed it in English.

The album traveled with her, along with postcards and other documents, to New York and then to Brooklyn. When she died in 1989, the album moved to my home and later to my apartment in Washington, D.C. It garnered little attention until I trained to be a guide at the United States Holocaust Memorial Museum and decided to have it translated and printed as a memento for my family.

The little album is falling apart, its pages yielding to the poor quality of the staples that held it together. Its destiny is YIVO in New York. The whole story (including photos and page scans) is told in a website created on the occasion of my 80th birthday: https://broniasalbum.wordpress.com.

Readers, please let me know if you recognize and know the fate of one of the names on the guest list or can add any other information about neighbors and friends who lived nearby.

 

Click here for the rest of the article...

ליבשאַפֿט צווישן טאַטע־מאַמע אין אַ חסידישער היים

$
0
0

ווען איך בין געווען גאר יונג, האב איך געלייענט יידישע ביכער פון אלע סארטן, אפילו פון אזעלכע וואס מען טאר נישט לייענען ביי חסידים, ראמענען פון ליבע, וואס איז אזוי פאפולער ביי סעקולערע יידישע שרייבער.

איך האב זיך געוואונדערט, ווי איז די ליבע צווישן טאטע און מאמע? ביי די גאנצע חסידישע וועלט וועט מען כמעט נישט זען ווי א מאן און ווייב ווייזן ארויס שטארקע פיזישע נאנטקייט. צום ביישפיל איך האב קיינמאל נישט געזען ווי מיין טאטע זאל קושן מיין מאמע.

טאקע צוליב דעם האלטן דרויסנדיקע אז ביי די חסידים עקזיסטירט נישט קיין ליבע צווישן מאן און ווייב. א גאנץ לעבן דערקענט מען נישט אויסערליך אז מאן און ווייב האבן עפעס א סעקסועלע באנעמונג איינע צום צווייטן, קליינע קינדער קענען זיין מיט עלטערן יארן לאנג און נישט אויפכאפען אז דער טאטע און די מאמע זענען פארליבט. נו, וועלן זיין מענטשן וואס וועלן זאגן אז ס’איז טאַקע אַזוי.

ליבע איז נישט אזא זאך וואס מען קען זען. עס איז באהאלטן אין הארץ. עס איז אויך נישט א זאך וואס מען קען פארשטיין. פארוואס זענען די צוויי פארליבט? אין איינעמס אויגן קען זיך דוכטן אז דער מאן אדער פרוי איז גארנישט אזוי שיין, ווען ביים צווייטן איז עס די שענסטע, זיסטע, און טייערסטע.

און פארקערט, א מאל וועט א פארפאלק בלויז ״שפילן״ דעם שפיל אז זיי האבן זיך ליב, ווען אין דער אמתן לעבט מען צוזאמען וועגן גאנץ אנדערע סיבות, ווייל מען האט קינדער, אדער צוליב א ביזנעס חשבון.

ליבע ווערט צעטיילט אין צוויי חלקים: איינס ווען מען איז פארליבט צוליב דעם אויסערליכן קערפער פון א מענטש, מען גלייכט דאס גשמיות, דאס אויסזען פונעם מענטש, דאס געשטאלט, די הויך, די אויגן. די צווייטע סארט איז מען האט ליב דעם נפש פון יענעם, זיין שכל, און אז מען זעט ווי ביידע האבן דעם זעלבן ציל און שכל, ווערט מען פארליבט.

דער חילוק איז זייער גרויס. ווען מען האָט ליב יענעמ׳ס קערפער און געשטאלט, איז דא א שטארקע מעגליכקייט די ליבע זאל זיך מיט דער צייט אויסלעשן, ווען מען געוואוינט זיך צו דערצו, אדער מען זעט א שענערע געשטאלט. דעמאלט קען זיין אז די ליבע אפערע זאל זיך אויפהערן.

אנדערש אבער ווען מען איז פארליבט ווייל מען האט איין איינציגע ציל, מען איז פארליבט אין יענעם׳ס שכל און חכמה, איז עס א ליבשאפט וואס איז נישט געווענדט אין א גשמיות׳דיגע זאך, און אויף דעם זאגט די משנה אין מסכת אבות (פ״ה מט״ז) עס איז ״אינה תלויה בדבר״, אזא סארט ליבשאפט וועט קיינמאל נישט אויפהערן.

ביי חסידים נאכדעם וואס מאן און ווייב באקענען זיך, גיסט זיך צונויף זייער גייסט, זייער אמונה אין גאט, זייער ווילן צו היטן די תורה צוזאמען, אט דאס ווערט די באזע, דער יסוד פון זייער הויז. עס גייט אריבער עטליכע יאר, זיי האבן קינדער צוזאמען, ביידע לייגן אריין איבערמענטשליכע כוחות אויפצוציען די קינדער ווי זייערע עלטערן האבן זיי געלערנט, און ווי זיי אליין ווילן.

מיט דער צייט ווערן זיי צוזאמען געבונדען ווי א מאגנעט, און זייער נשמה ווערט איינע. מען בויט צוזאמען אן אימפעריע, פון זיסע לעכטיגע שיינע קינדערלעך, ביידע ארבעטן שווער אנצוקומען צו דעם ציל.

ביי חסידים איז אלעס געטאן לויט דער תורה, די שיינקייט און ליבע וואס א פרוי האט צו א מאן, זעט זיך טאקע נישט ארויס, עלטערין לייגן אריין אין זייער קינדער די מידה פֿון ״צניעות״ וואס מיינט „באהאלטען‟. ווי דער פסוק זאגט: כל כבודה בת מלך פנימה (תהלים מה, יד), דער גרעסטער כבוד פון א קעניגליכע יידישע טאכטער איז ווען זי איז באהאלטן, איר ליבע גיט זי דירעקט צו איר מאן, נישט צו קיין צווייטן, שלמה המלך דער חכם פון אלע שרייבט: שקר החן והבל היופי אשה יראת ה׳ היא תתהלל, אויסערליכער חן קען זיין פול מיט ליגנס; שיינקייט ווערט מיט דער צייט איבערגעדרייט אויף נארישקייט; און א פרוי וואס פארכט גאט דארף מען לויבן.

דער באליבטער מחבר פֿון לידער, יום טוב עהרליך, זינגט:

אין דער מאמעס שירצעלע, ליגט דארט גאלד אינמיטן,
בינדט זי צו מיט שטריקלעך, אז עס זאל זיך היטן!
אין מיין מאמעס הערצעלע, ליגט דארט א פארמעגן,
היט זי אפ איר הערצעלע, און טוט עס צודעקען!

טאקע דערפאר זעט זיך נישט אן קיין סעקסועלע ליבע, און קינדער ווערן נישט געוואויר פון דער ליבע צווישן טאטע־מאמע. אבער ביים ריכטיגן פלאץ און ביי דער ריכטיגער צייט, קומט ארויס די גאנצע יידישע ליבע איינער צום צווייטן מיטן פולע קראפט, אויף א פרעכטיקן אופן.

און טאקע דערפאר גילט ביי א חסיד דאס יידישע ווערטעל: ״האב מיך ווייניגער ליב, נאר האב מיך לאנג ליב.‟

Click here for the rest of the article...
Viewing all 767 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>